Πολιτικές ή όχι οι εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση; Του Νίκου Κοτζιά

Υπάρχουν κάποιοι που προπαγανδίζουν την άποψη ότι οι εκλογές του Νοεμβρίου δεν είναι μια πολιτική μάχη, αλλά είναι μια μάχη αποκλειστικά για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Κάποιοι άλλοι παραδέχονται ότι είναι και «λίγο» πολιτική μάχη, αλλά σίγουρα όχι, υποστηρίζουν, στοιχείο της μεγάλης πολιτικής. Κατά συνέπεια, υποστηρίζεται, ότι σε αυτή τη μάχη δεν κρίνεται το μνημόνιο, αλλά αποκλειστικά οι τοπικές ανάγκες των δήμων και περιφερειών. Συνολικά προπαγανδίζουν τρία «δεν»: Οι εκλογές του Νοέμβρη δεν είναι πολιτικές, δεν είναι κομματικές, δεν αφορούν στο μνημόνιο...

Α. «Οι επικείμενες εκλογές δεν είναι πολιτικές»

Η άποψη ότι οι επικείμενες εκλογές δεν είναι πολιτικές μπορεί να επικαλεστεί σωρεία επιχειρημάτων για τον «μη πολιτικό» χαρακτήρα των επικείμενων εκλογών, αλλά δεν μας λέει το κύριο. Τελικά τι είναι πολιτική; Νομίζω ότι μπορούμε να συμφωνήσουμε στον πιο απλό ορισμό: Πολιτική είναι η λήψη δημόσιων δεσμευτικών αποφάσεων. Δηλαδή αποφάσεων που αφορούν τον δημόσιο χώρο, ο χαρακτήρας τους είναι δεσμευτικός για αυτόν τον χώρο και οι συμμετέχοντες σε αυτόν οφείλουν να τις λαμβάνουν υπόψη και να τις εφαρμόζουν. Διαφορετικά θα υποστούν κυρώσεις. Με βάση αυτόν τον πιο απλό από όλους τους ορισμούς της πολιτικής μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι κάθε διαφορετικό επίπεδο στο πολιτικό σύστημα λαμβάνει δεσμευτικές αποφάσεις που αφορούνε διαφορετικούς δημόσιους χώρους. Η ΕΕ, επί παραδείγματι όποτε και όταν λαμβάνει δεσμευτικές αποφάσεις, τότε αυτές αναφέρονται συνολικά στα κράτη-μέλη και τις κοινωνίες της Ένωσης. Με αυτές τις δεσμευτικές αποφάσεις παράγει πολιτική. Εδώ δεν κρίνουμε αν είναι καλή ή κακή η πολιτική της. Ανάλογα συμβαίνει με τα όργανα και τους θεσμούς στο επίπεδο του (κεντρικού) εθνικού κράτους. Το ίδιο, τέλος, συμβαίνει και για τις περιφέρειες που λαμβάνουν αποφάσεις που δεσμεύουν τους πολίτες που βρίσκονται στον δημόσιο χώρο τους. Με αυτή την έννοια, σαφή έννοια, οι εκλογές του Νοεμβρίου είναι πολιτικές. Αφορούν στους θεσμούς που βρίσκονται υπό του κεντρικού κράτους και οι οποίοι λαμβάνουν στα επίπεδα που βρίσκονται, πολιτικές αποφάσεις με τις οποίες αναμφίβολα δεσμεύουν τους πολίτες τους.Μια ακόμα διευκρίνιση. Οι δήμοι και κοινότητες, πολύ περισσότερο οι περιφέρειες αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού κράτους, το μη κεντρικό ή αλλιώς το αποκεντρωμένο τμήμα του. Συναποτελούν δε, το κάθετο διαμορφωμένο κομμάτι του πολιτικού συστήματος. Είναι αυτονόητο ότι τα αποκεντρωμένα τμήματα του κράτους καθώς και του πολιτικού συστήματος αποτελούν συστατικό του ίδιου του πυρήνα της πολιτικής και η όποια επιλογή τους θεμελιακή πολιτική πράξη. Η διαφορά είναι ότι το αντικείμενο και το προσωπικό που δρα σε αυτό το επίπεδο του αποκεντρωμένου κράτους έχει ειδικεύσεις που αντιστοιχούν περισσότερο στα τοπικά ή περιφερειακά ζητήματα παρά στα κεντρικά ζητήματα του εθνικού κράτους. Ανάλογα δε, στο κεντρικό κράτος υπάρχουν διαφορετικές ειδικεύσεις. Άλλο προσωπικό και πολιτικές θεματικές στο υπουργείο εξωτερικών και άλλες στο υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης. Η διαφορετικότητα αυτή δεν αναιρεί με κανένα τρόπο τον πολιτικό χαρακτήρα των αποφάσεων και στους δύο τομείς δημόσιας πολιτικής ή στα διαφορετικά επίπεδα του κράτους (κεντρικό ή περιφερειακό ή δημοτικό).

Β. «Οι επικείμενες εκλογές δεν είναι κομματικές»

Στις περιφερειακές και ακόμα περισσότερο στις τοπικές αυτοδιοικητικές εκλογές συμμετέχουν με ψηφοδέλτια δίπλα στα κόμματα και άλλες πρωτοβουλίες πολιτών που αναφέρονται σε πολιτικά – τοπικά αυτοδικοικητικά ζητήματα. Ο κύριος, όμως, όγκος των ψηφοδελτίων έχουν συγκροτηθεί με σύσταση, συμμετοχή και επιλογή των κομμάτων. Είτε έχουν συσκευαστεί αυτά τα ψηφοδέλτια απευθείας από τα κόμματα, είτε είναι προϊόν συνεργασίας, είτε επιλογών που παρότρυναν τα κόμματα να υπάρξουν, ή έστω ομάδων αποτελούμενων από κομματικούς αντάρτες, όλες αυτές οι επιλογές είναι προϊόν κομματικής επιλογής (να υπάρχει συνεργασία, να υπάρχει άμεσα κομματικό ψηφοδέλτιο, να υπάρχει αντάρτικο, επειδή δεν στηρίχθηκε η τάδε ομάδα στο εσωτερικό ενός κόμματος, ως θα ήθελε κοκ).Το ότι η πλειοψηφία των ψηφοδελτίων θα είναι αποτέλεσμα –άμεσο ή έμμεσο- κομματικών επιλογών και συμφωνιών δεν είναι κάτι το κακό. Ακόμα και αν μερικές πολιτικές δυνάμεις νιώθουν άβολα με την πολιτική τους και θέλουν να κρύβονται, ο ρόλος των κομμάτων στην κοινωνία είναι και νόμιμος και απαραίτητος. Τα κόμματα που έχουν ανασφάλειες και αναστολές να πουν ότι είναι κόμματα, καλύτερα να πάνε σπίτια τους διότι ουσιαστικά υπονομεύουν την θεσμική συγκρότηση του πολιτικού και κομματικού συστήματος της δημοκρατίας. Τα κόμματα πάλι που έχουν κομματική γραμμή να λένε ότι οι εκλογές του Νοέμβρη δεν έχουν σχέση με τα κόμματα, ζουν την αντίφαση να κρύβονται φοβούμενα τα αποτελέσματα και να ελπίζουν, παρόλα αυτά, να είναι αρκούντως καλά, ώστε να τα προσμετρήσουν εκ των υστέρων, ως καλοί υποκριτές, στην κομματική τους δύναμη. Ασφαλώς οι δήμοι και οι κοινότητες είναι το πεδίο πολιτικής μάχης που μπορούν να εμφανιστούν πιο εύκολα νέες δυνάμεις. Το θετικό αυτό γεγονός δεν αναιρεί την βασική θεμελίωση που κάνω.Είναι αυτονόητο, ότι κατερχόμενα τα κόμματα στις τοπικές και περιφερειακές εκλογές οφείλουν να προβάλουν ειδικά προγράμματα πολιτικών στόχων για την ΤΑ, καθώς και να προωθήσουν ανάλογο προσωπικό. Όσο πιο μικρός ο δημόσιος χώρος για τον οποίο κατασκευάζεται το πρόγραμμα και ο κατάλογος των υποψήφιων (όπως απομακρυσμένοι από το κέντρο μικροί δήμοι χωρίς ειδικό ιστορικό-πολιτικό βάρος), τόσο η σημασία της τοπικής ειδίκευσης σε πρόγραμμα και προσωπικό αυξάνει. Αντίθετα, όσο μεγαλύτερος και σημαντικός ο δημόσιος χώρος (όπως μεγάλες πόλεις και περιφέρειες) για τον οποίο θα λαμβάνονται ευρύτερες πολιτικές αποφάσεις, τόσο αυξάνει ο ρόλος της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Κατά συνέπεια θα ήταν ανόητο στο όνομα της πολιτικής σημαντικότητας ενός χώρου να πιστέψει κανείς ότι δεν παίζουν ρόλο τα ειδικά τοπικά ενδιαφέροντα. Αλλά ακόμα πιο ανόητο θα ήταν να παρουσιάζεται κανείς σε μεγάλες περιφέρειες και δήμους με εκατομμύρια ή εκατοντάδες χιλιάδες πληθυσμού και να διατείνεται ότι όλα αυτά, υποψήφιοι και προγράμματα δεν έχουν να κάνουν με κομματικές θέσεις και επιλογές.

Γ. «Οι επικείμενες εκλογές δεν έχουν σχέση με το μνημόνιο»

Θα μπορούσε κάποιος να συμφωνήσει μαζί μου ότι οι επικείμενες τον Νοέμβριο εκλογές είναι πολιτικές και σφραγίζονται αποφασιστικά, όχι αποκλειστικά, από κομματικές αποφάσεις ή νέες κινήσεις που στρέφονται ενάντια στο υπάρχον κομματικό σύστημα. Ταυτόχρονα δε, να υποστηρίξει, ότι αυτές δεν αφορούν άμεσα την κεντρική πολιτική σκηνή και τις θεματικές εθνικής εμβέλειας. Πράγματι, εξάλλου, τον Νοέμβριο δεν ψηφίζουμε για μια εθνική κυβέρνηση και κοινοβούλιο. Πράγματι δεν θα καταργηθεί άμεσα το Μνημόνιο αν ψηφιστούν ψηφοδέλτια της αντιπολίτευσης. Όμως, ταυτόχρονα, είναι σίγουρο ότι στις πολυπληθείς περιοχές το πολιτικό κομματικό κριτήριο προέχει. Είναι, επίσης σαφές, ότι οι εκλογές του Νοεμβρίου είναι μια ευκαιρία για να πιεστεί η κυβέρνηση να σταματήσει τον κατήφορό της. Και εδώ βρίσκεται το κατά εμέ πιο αποφασιστικό σημείο των εκλογών του Νοεμβρίου.Οι εκλογές για τις νέες περιφέρειες και τους δήμους είναι πολιτικές με την έννοια που εξήγησα εξ’ αρχής και τα κόμματα εμπλέκονται στον μέγιστο δυνατό βαθμό, ακόμα και αν αποφασίζουν να «κρυφτούν». Το αν σε αυτές τις εκλογές εμπλακούν τα μεγάλα θέματα της κεντρικής πολιτικής σκηνής και με πιο τρόπο, σε πιο βαθμό, θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των κομμάτων, τόσο εκείνων που αυτή τη στιγμή δεν επιθυμούν κάτι τέτοιο, όσο και εκείνων που το επιδιώκουν. Θα εξαρτηθεί, ακόμα, από τις διαθέσεις των πολιτών, τις συνθήκες εντός των οποίων θα διεξαχθούν τον Νοέμβριο οι εκλογές. Κατά συνέπεια όποιος υποστηρίζει ότι αυτές οι εκλογές δεν συνδέονται με την πολιτική και τα κόμματα, το λέει διότι επιθυμεί να την αποσυνδέσει από τα μεγάλα πολιτικά ζητήματα. Επιθυμία που αποτελεί μια άμεση πολιτική –κομματική επιλογή. Με άλλα λόγια, όποιος λέει ότι οι επικείμενες εκλογές δεν αφορούν την πολιτική και το μνημόνιο δεν κάνει μια διαπίστωση, αλλά ανακοινώνει μια πολιτική επιθυμία και επιδίωξη. Επιθυμεί να μην κριθεί η μεγάλη πολιτική. Είτε διότι έτσι ελπίζει ότι θα βρει πρόσβαση σε αυτήν, είτε διότι πιστεύει ότι μια δημόσια συζήτηση για τέτοιες θεματικές, την οποία θα συνοδεύει μια εκλογική επιλογή, δεν τον συμφέρει στην παρούσα συγκυρία. Ακόμα δε περισσότερο, ελπίζει δε να μπορεί να συνεχίζει ακλόνητος τον μνημονιακό του κατήφορο. Δηλαδή, η πολιτική του γραμμή είναι να κρύβει την πολιτική του γραμμή προκειμένου να μην εκτεθεί υποστηρίζοντάς την και ακόμα περισσότερο να μην υποστεί αυτή η γραμμή ήττα. Μια ήττα που είναι το κύριο ζητούμενο στη χώρα σήμερα.

Άρθρο του Νίκου Κοτζιά που δημοσιεύτηκε στο activistis.gr, 17/09/2010